Argania żelazodrzew, olejara żelazna, tłuścianka żelazna czy też po prostu drzewo arganowe (Argania spinosa L.), to bardzo ciekawy endemiczny gatunek drzewa z monotypowego rodzaju Argania, należący do rodziny sączyńcowatych. Występuje wyłącznie w południowo-zachodnim regionie Maroka, głównie w dolinie Sus i pomiędzy Essaouirą a Agadirem, oraz w zachodniej Algierii. Obszar ten ma powierzchnię ok. 800 000 ha i od 1998 roku posiada status „Rezerwatu Biosfery Arganeraie” przyznany przez UNESCO, a samo drzewo wpisane jest na listę Światowego Dziedzictwa. Na tej spieczonej słońcem i smaganej wiatrem półpustyni arganie odgrywają ważną rolę w ekosystemie. Często stanowią jedyne źródło cienia, jednak kładąc się pod nimi, należy uważać na… kozy.

Wiecznie zielone drzewa arganowe są bardzo dobrze przystosowane do ekstremalnych warunków, korzenie potrafią sięgać nawet 30 m w głąb wapiennej i często słonej gleby. Same drzewa nie są wysokie – dorastają do 8-10 m. Z daleka przypominają oliwki, jednak ich gałęzie są cierniste i przeważnie poziomo wyrastają z poskręcanego pnia, co doskonale sprzyja kozom chcącym pożywić się liśćmi i owocami. Drobne, skupione w pęczkach kwiaty pojawiają się w kwietniu, po czym zmieniają się w nieco większe od oliwek, jajowate jagody. Na początku zielone, później jasnożółte, aż ostatecznie w czerwcu lub lipcu następnego roku (!), czarne i suche opadają. Egzokarp jest gruby, kleisty i gorzki. Mezokarp i endokarp jest mięsisty i przesycony nieprzyjemnym w smaku sokiem mlecznym. Owoce zawierają po 2-3 twarde nasiona przypominające orzechy, a które są niezwykle cenne, nie tylko dla kóz.

Berberowie – rdzenna ludność Maroka – od wieków byli związani z arganiami, które dawały im nie tylko pożywienie dla kóz, opał, ale przede wszystkim istne płynne złoto – olej arganowy. Jest to jeden z najdroższych i najbardziej cenionych olejów na świecie, który pozyskuje się z nasion arganii. Aby uzyskać 1 litr oleju, potrzeba 30 kg owoców i 8 godzin pracy. Tradycyjnie robią to tylko kobiety, pozbywają się twardych łupin (w tym zadaniu mogą je wyręczyć kozy), następnie prażą nasiona, aby potem zmielić je w żarnach i wycisnąć olej. Ma on szereg niezwykłych właściwości, nadaje się zarówno do spożycia, jak i do stosowania na skórę i włosy. Składa się w 80% z jedno- i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, zawiera 46% kwasu oleinowego i 32% kwasu linolowego. Dominują w nim jednonienasycone kwasy tłuszczowe Omega6 i Omega9. Olej zawiera też tokoferole (witamina E, aż 8%), które działają jako antyoksydant. Ze względu na równowagę zawartych w oleju arganowym nienasyconych kwasów tłuszczowych i wielu drogocennych składników jego wpływ na ludzki organizm jest wszechstronny. Ma duże spektrum działania w kosmetologii, dermatologii, medycynie naturalnej i farmacji.

Stefan Sołtan