Rośliny przyjmują różne strategie pozwalające na przetrwanie zimy w naszym klimacie. Jedne tracą część nadziemną i zimują w postaci podziemnych organów, inne zrzucają liście, ograniczając powierzchnię parowania i zapadają w sen zimowy (spoczynek), jeszcze inne lekko przysypiają, zwalniając metabolizm.
Ciekawą strategię wykazują rośliny dwuletnie. Są to gatunki, które w pierwszym roku wegetacji tworzą rozetę liści i w tej postaci zimują, natomiast w drugim sezonie wytwarzają kwiaty, owoce i nasiona. Okres zimowy jest dla nich niezbędny do wytworzenia organów generatywnych (służących do rozmnażania), jednak zdarza się i tak, że rośliny te są w stanie zakwitnąć i zaowocować w jednym roku.
Do roślin dwuletnich należy sporo gatunków uprawianych jako rośliny ozdobne – niezapominajki, stokrotki czy bratki. W Kolekcji flory Polski można spotkać rośliny dzikorosnące zimujące w formie wspomnianych już rozet.
Wiesiołek dwuletni (Oenothera biennis) jest gatunkiem pochodzącym z Ameryki Północnej, zadomowionym na dobre w Europie, a w naszym kraju posiada status kenofita (gatunku obcego, który przybył do nas po 1500 roku). Zimuje w postaci rozety odziomkowych liści, z której wiosną wyrasta pojedyncza, wysoka (do 150 cm) łodyga, na której rozwijają się żółte kwiaty. Wiesiołek dwuletni lubi miejsca piaszczyste, ruderalne, nieużytki. Jest rośliną kosmetyczną i leczniczą – szczególnie ceniony jest olej z nasion wiesiołka.
Podobne w typie siedliska upodobał sobie żmijowiec zwyczajny (Echium vulgare) należący do rodziny ogórecznikowatych. W naszym kraju ma status archeofita (gatunku zawleczonego przed rokiem 1500). Zimuje w postaci rozetki złożonej z lancetowatych liści pokrytych charakterystycznymi brodawkami. Na wyrastającej wiosną pojedynczej łodydze pojawiają się kwiatostany typu skrętka z niebiskimi kwiatami. Żmijowiec zwyczajny jest rośliną ozdobną, nektaro- i pyłkodajną, a także leczniczą (medycyna ludowa).
W postaci rozet mogą zimować również rośliny ozime, których wschody następują jesienią, następnie młode rośliny zimują, wiosną rosną dalej i rozmnażają się generatywnie. Zazwyczaj mają krótki cykl wegetacyjny – aby nasiona zdążyły wykiełkować i trochę podrosnąć jeszcze w danym roku. Do takich roślin należą m.in. bniec biały (Melandrium album), przymiotno białe (Erigeron annuus) czy palusznik krwawy (Digitaria sanguinalis).
Wszystkie wymienione gatunki spotkać można w Kolekcji flory Polski w naszym Ogrodzie, zapraszamy do oglądania ?
dr Magdalena Bederska-Błaszczyk