Ślimak zaroślowy (Arianta arbustorum syn. Helix thamnivaga, Helix rufescens) to nader pospolity w naszym Ogrodzie, w Polsce i całej Europie lądowy przedstawiciel rodziny ślimakowatych (winniczkowatych) Helicidae.  

Charakteryzuje się skorupką o rozmiarach i budowie zbliżonej do blisko spokrewnionych z nią wstężyków Cepaea, osiągającą zwykle 18-26 mm szerokości, a 15-30 mm wysokości. Tak samo jak u wstężyków, brak dołka osiowego, choć wywinięcie wlotu muszli przy wardze może sprawiać wrażenie ukrytego dołka osiowego. Warga jest biała. Muszle arianty zaroślowej nierzadko pozbawione są warstwy konchiolinowej nawet u żywych okazów, co objawia się białawymi ubytkami, zwłaszcza w najstarszych, wierzchołkowych częściach skorupki. Umaszczenie jest brunatne, z 1-5 ciemniejszymi wstęgami po obwodzie skrętu oraz mnóstwem jaśniejszych cętek. Zwykle na pierwszym oraz drugim skręcie widać ciemniejszy pas. Miękkie ciało ślimaka zaroślowego niemal zawsze jest czarniawe.

O ile wstężyki gajowe i ogrodowe należą do ślimaków najbardziej zróżnicowanych pod względem kolorystyki muszli, o tyle ślimak zaroślowy (arianta zaroślowa) należy do płucodysznych o najmocniej zróżnicowanych kształtach muszli: od niemal całkiem okrągłych do mocno spłaszczonych. Od dekad ekolodzy i genetycy porównują nizinne, dolinne i wysokogórskie ekotypy tego ślimaka, szukając genów odpowiedzialnych za tak ogromną rozmaitość kształtów, jak i jej adaptacyjnego, ewolucyjnego sensu. Formy o muszlach płaskich uważane są za relikty dawnych, plioceńskich i plejstoceńskich populacji, zachowane wyłącznie na wolnych od lodowców górskich nunatakach Alp.

Ślimaka zaroślowego spotyka się w najrozmaitszych biocenozach, od gęstych lasów po tereny całkowicie otwarte. W Alpach to jeden z najpospolitszych ślimaków lądowych, spotykany do wysokości 2700 metrów n.p.m. W górach Szkocji trafia się do 1200 metrów n.p.m., a w bułgarskiej Starej Płaninie do 1500 metrów n.p.m. Jak większość ślimaków lądowych, wymaga stałej, podwyższonej wilgotności otoczenia. Jednak znosi siedliska ubogie w wapń. W Polsce najliczniejszy jest w lasach liściastych z gęstym podszytem. Odżywia się padliną, odchodami i gnijącymi szczątkami roślin. Ślimaki zaroślowe są obojnakami. Zwykle dwa okazy zapładniają się krzyżowo. Jednak w przeciwieństwie do wstężyków, możliwe jest również samozapłodnienie. Podczas kopulacji oba osobniki wbijają się w siebie tzw. strzałki miłosne. Pojedyncze jajko arianty mierzy około 3,2 mm średnicy.

Ślimak zaroślowy należy do nader długowiecznych ślimaków płucodysznych, dożywa bowiem nawet 14 lat. Ślimaki te należą do zwierząt mało ruchliwych. Zwykle przez całe dorosłe życie nie oddalają się od miejsca wylęgu dalej, niż na 25 m. Już okazy odszukane w odległości 50 m od siebie uznaje się za członków odrębnych populacji. Dalsze wędrówki możliwe są jedynie wzdłuż cieków wodnych, ewentualnie z wodami powodziowymi, ziemią bądź kompostem przewożonym przez ludzi. Na ślimaka zaroślowego polują przede wszystkim płazy, drozdy, a ze ssaków: jeże, ryjówki oraz borsuki. Podobnie jak śliniki i wstężyki, także ślimak zaroślowy bywa żywicielem pośrednim francuskiego nicienia sercowego (płucnego) Angiostrongylus vasorum. Nicień ten rozwija się głównie u psowatych (psa, lisa, wilka, szakala), rzadziej łasicowatych (borsuka, wydry, fretek).

Mgr Adam Kapler.