To było całkiem przypadkowe spotkanie. Pod koniec lat 90. XX w., w drugiej połowie kwietnia zaplanowaliśmy wyjazd terenowy po rośliny do gminy Murowana Goślina. Miłośnik roślin, właściciel gospodarstwa rolno-ogrodniczego, mieszkaniec tamtych terenów zapytał nas, czy chcemy zobaczyć w naturze  śnieżyce wiosenną. Nie mogłyśmy odmówić, bo dla nas, pasjonatów ojczystej flory, nadarzyła się wspaniała okazja zobaczenia tych roślin w rezerwacie o wdzięcznej nazwie ,,Śnieżycowy Jar”. Według literatury, rezerwat ten jest stanowiskiem synantropijnym śnieżycy wiosennej, którą posadzono tam prawdopodobnie pod koniec XIX wieku. Sprzyjające warunki wzrostu na niżu dla tego górskiego gatunku sprawiły, że śnieżyca dobrze kwitnie i rozmnaża się na tym terenie, z roku na rok rozszerzając swoje granice. Naturalnie występuje w południowej Polsce w Sudetach i Karpatach Wschodnich od 530 do 1180 m n.p.m., zaś najwięcej stanowisk spotkać możemy w Bieszczadach. W Polsce przebiega jej północna granica zasięgu.

 

Śnieżyca wiosennaJest typową rośliną reglową. Poza górami występuje rzadko, tylko na Nizinie Śląskiej i w Wielkopolsce. Rośnie w lasach łęgowych, zaroślach oraz na wilgotnych łąkach kośnych. Najlepiej się czuje, rosnąc na glebach brunatnych i madach próchnicznych o odczynie kwaśnym do zasadowego. W Polsce występują naturalnie jej dwa podgatunki: subsp. vernum na zachodzie kraju i subsp. carpaticum w Karpatach. Jest rośliną wieloletnią, cebulową. Z kulistej cebuli wyrastają 2-4 liście odziomkowe. Są one równowąskie, tępe, żywozielone, krótsze od łodygi kwiatowej. Na szczycie łodygi wyrasta jeden pojedynczy, pachnący kwiat, zwisający biały dzwoneczek mający na szczytach płatków zielonawożółtą plamkę. Rzadko, ale zdarzają się na łodydze dwa kwiaty. Kwitnie w marcu i kwietniu, zapylana jest głównie przez pszczoły. Rozmnaża się wegetatywnie, przez wytwarzanie cebulek potomnych lub generatywnie, poprzez nasiona posiadające ciałka mrówcze ułatwiające rozsiewanie. Po wydaniu nasion, zwykle dzieje się to na początku lata, roślina zaczyna zamierać, aby ponownie odrodzić się w następnym roku.

 

Nazwa rodzaju pochodzi od greckich słów: to leucon ich, które w tłumaczeniu oznaczają „biały fiołek budzący się na wiosnę”. Według ,,Polskiej czerwonej listy paprotników i roślin kwiatowych” śnieżyca wiosenna uznana jest za takson bliski zagrożenia i podlega ścisłej ochronie gatunkowej na stanowiskach naturalnych. Dzięki dostępności w handlu możemy spotkać te rośliny w ogródkach przydomowych, gdzie jako jedne z pierwszych witają nadchodzącą wiosnę. Należy jednak mieć na uwadze, że są roślinami trującymi, które mogą powodować mdłości, wymioty, biegunkę oraz zaburzenia rytmu serca. Jeśli przyjdziecie Państwo do Ogrodu w poszukiwaniu kwitnących zwiastunów wiosny, to śnieżycę wiosenną spotkacie w kilku miejscach. Jako gatunek reglowy rośnie w Kolekcji flory Polski w części prezentującej roślinność górską pasma Bieszczadów. W obniżeniu terenu, pod okapem starodrzewu lipowo-dębowego razem z innymi dolnoreglowymi gatunkami bieszczadzkimi między innymi z cebulicą trójlistną. Egzemplarze tu rosnące przybyły do Ogrodu w 2002 roku z Pogórza Przemyskiego w darze od pracowników Arboretum w Bolestraszycach. Liczne siewki wokół osobników macierzystych wskazują na fakt, że dobrze zaaklimatyzowały się w Ogrodzie. Kolejne stanowisko śnieżycy, gdzie rośnie razem z czosnkiem niedźwiedzim, utworzono pod okapem krzewów leszczyny i drzewostanu lipowo-grabowo-dębowego. ,,Śnieżycowy dołek” tak nazwaliśmy to nowe miejsce sadzenia, znajduje się przy zachodnim zbiorniku wodnym, poniżej Willi Janówek. Rośliny pochodzą z Arboretum w Bolestraszycach i posadzone zostały na jesieni w 2017. Śnieżycę odnajdziemy jeszcze we wschodniej części Ogrodu, przy granicy z ulicą Wczasową, gdzie rośnie pod szpalerem buków w towarzystwie cebulicy dwulistnej, zawilca gajowego i przylaszczek. Ponadto razem z wawrzynkiem wilczełyko, otoczona różanecznikami, jałowcami i wrzosami rośnie pod wiekowym dębem w kolekcji dendrologicznej w bliskim sąsiedztwie szkółki z mało znanymi roślinami wrzosowatymi. Spotkać ją także możemy w pobliżu wejścia do Ogrodu od strony lasu w kolekcji zbiorowisk roślinnych.

 

Słowniczek: ciałka mrówcze – wyrostki na nasionach niektórych gatunków roślin, bogate w cukry, tłuszcze i witaminy, tym samym stanowiące pełnowartościowy pokarm dla mrówek, które przy okazji przyczyniają się do rozsiewania nasion. Zwane inaczej elajosomami występują u co najmniej 11 tysięcy gatunków roślin należących do 334 rodzajów z 77 rodzin roślin okrytonasiennych. We florze Europy Środkowej elajosomy wykształcają się m.in. u następujących rodzajów: ciemiernika, fiołków, glistnika, jasnoty, kokoryczy, kopytnika, krzyżownicy, miodunki, przylaszczki, pszeńca, zimowita, przetacznika, możylinka.

Tekst: Jolanta Podlasiak