Begonia (Begonia) to rodzaj reprezentowany przez około 1500 gatunków rosnących we wszystkich rejonach świata o klimacie tropikalnym i subtropikalnym, z wyjątkiem Australii. Begonie występują zwykle w lasach podzwrotnikowych i zwrotnikowych. To rośliny zielne, rzadziej krzewy, drzewa i pnącza, zazwyczaj wiecznie zielone, ale czasem także geofity o przetrwalnikowych organach podziemnych. Na jednej roślinie znajdują się kwiaty męskie i żeńskie, zaś asymetryczne liście są ułożone naprzemiennie. Zróżnicowanie kształtu i barwy liści oraz kwiatów jest ogromne i z tego powodu liczne odmiany stanowią cenne okazy ozdobne.

Nazwę łacińską nadał odkrywca begonii Charles Plumier (1646-1704) dla upamiętnienia francuskiego patrona botaniki Michel’a V. Bégona (1638-1710). Michel Bégon pochodził z rodziny urzędników. Pracował dla marynarki wojennej, ale jego pasją było kolekcjonowanie roślin. Podróże zaniosły go m.in. na Antyle (gdzie poznał właśnie Charlesa Plumiera), Polinezję Francuską (Wyspy Na Wietrze) i Haiti. Był także gubernatorem Indii Zachodnich.

Polska, mało znana nazwa tych roślin to ukośnica. Powstała ona ze względu na asymetryczne liście, występujące u tego rodzaju. Begonie to cenne rośliny ozdobne z liści i/lub kwiatów, posiadające ogromną liczbę odmian. W Polsce mogą być uprawiane w pomieszczeniach zimą ogrzewanych lub sezonowo w ogrodach, na rabatach i w pojemnikach. Ich wymagania są bardzo zróżnicowane, od wymagających żyznej gleby, wysokiej wilgotności powietrza i wysokiej temperatury (stale powyżej 15°C), do tolerujących suche gleby i pełne słońce. Każde jednak niszczy nawet niewielki przymrozek…

Sztandarową rośliną rabatową jest begonia stale kwitnąca (Begonia ×semperflorens), przy czym nazwą tą określa się grupę odmian. Postała ona na skutek krzyżowania brazylijskiego gatunku B. cucullata var. cucullata, ale trudno jednoznacznie określić jej pochodzenie, podobnie jak pochodzenie odmian. Z tych powodów nazwa Begonia ×semperflorens uznawana jest często za błędną i tej grupie odmian przypisuje się nazwę B. cucullata var. cucullata. Znane są liczne odmiany begonii stale kwitnącej o kwiatach pojedynczych i pełnych. Barwy kwiatów mogą być białe, różowe i łososiowe, koralowe i czerwone… Równie barwne potrafią być liście: od jasnozielonych przez brązowe i ciemnopurpurowe po bordo. Mięsiste kwiaty, łodygi i błyszczące liście tworzą niezliczoną liczbę kombinacji, o różnej sile wzrostu i pokroju, a każdego roku pojawiają się nowe odmiany. Rośliny docelowo osiągają przeciętnie od 10 do 50 centymetrów wysokości i są uprawiane jako jednoroczne.

Bardzo drobne nasiona odmian wysiewane są w styczniu – lutym w szklarni, a siewki kilkukrotnie pikuje się. Po ok. 20-24 tygodniach, w maju, otrzymuje się gotową, kwitnącą rozsadę. Rozmnażanie z sadzonek jest rzadziej stosowane. Begonia stale kwitnąca posadzona na rabatach lub w pojemnikach kwitnie nieprzerwanie bardzo obficie do przymrozków. Przekwitłych kwiatów nie usuwa się, opadają same.

Begonię idealnie da się wykorzystać przy planowaniu kwietników dywanowych, kolorowo kwitnących kobierców, obwódek rabat czy nasadzeń w pojemnikach. Zastosowanie ma uniwersalne, odpowiednia jest zarówno do założeń parkowych, historycznych, jak i nowoczesnych ogrodów miejskich oraz zwykłych, balkonowych skrzynek. Odmiany wykazują duże zróżnicowanie i jednocześnie tolerancję na warunki wzrostu. W zależności od odmiany może to być miejsce w pełni nasłonecznione lub półcieniste. W cieniu rośliny też urosną, ale będą mniej zwarte i mniej obficie kwitnące. Najlepsze są dla nich gleby średnio żyzne, lekko kwaśne, przepuszczalne, umiarkowanie wilgotne (nie należy podlewać ,,z góry” po liściach i kwiatach), choć niektóre z odmian tolerują okresowo susze i gleby słabsze. Zbyt intensywne nawożenie i żyzna gleba powodują nadmierny wzrost rośliny i słabe kwitnienie. Begonie rzadko chorują i nieczęsto są atakowane przez szkodniki. Nowe odmiany są selekcjonowane pod kątem tolerancji tak na gorące powietrze i upały, jak i na podlewanie za pomocą spryskiwaczy.

Kwiaty begonii są jadalne i znane w kuchni Ameryki Środkowej, a także Indii, Japonii czy Chin. W smaku kwaśne, dodawane są do sałatek na surowo, służą do ozdoby potraw, przyrządzania deserów, sosów i octu. Jadalne są także kwiaty innych gatunków begonii, w tym begonii bulwiastej. Kwiaty zawierają kwas szczawiowy, więc ich spożywanie powinno być umiarkowane u osób z chorobami nerek.

Tekst i fot. dr inż. Marta Monder