Pełnia wiosny to feeria kolorów i zapachów różnych wspaniałych roślin, ale w tej obfitości skromne groszki mogą mieć swoje „pięć minut”.

Rodzaj groszek (Lathyrus) obejmuje swoim zasięgiem Europę, Amerykę Południową i Afrykę. W Polsce występuje 12 gatunków rodzimych i 3 trwale zadomowione oraz jeden gatunek, którego status w polskiej florze nie jest do końca ustalony. Rośliny te rosną zarówno w miejscach podmokłych, jak i suchych zbiorowiskach trawiastych, na wydmach, w zaroślach i lasach. Wiele gatunków jest uprawianych. Do popularnych roślin ozdobnych należą groszek pachnący i groszek szerokolistny.

Groszek należy do rodziny bobowatych (wcześniejsza nazwa to motylkowate albo strączkowe) i charakteryzuje go specyficznie zbudowany kwiat. U groszków występuje kwiat grzbiecisty, którego kielich składa się z 5 zrośniętych działek, zaś korona z 5 zachodzących na siebie płatków o zróżnicowanej budowie. Dwa dolne płatki tworzą tzw. łódeczkę, dwa boczne skrzydełka, a piąty wzniesiony jest do góry, tworząc żagielek. Wewnątrz kwiatu jest jeden słupek i zwykle 10 pręcików, z których najczęściej dziewięć zrośniętych jest nitkami, tworząc rurkę lub rynienkę, jeden pręcik zaś jest wolny. Do rynienki utworzonej przez zrośnięte nitki pręcików ścieka nektar. Owocem groszku jest strąk.

W maju na soczystej wiosennej zieleni pojawiają się kolorowe groszki.

Groszek wiosenny (Lathyrus vernus) zakwita już w końcu kwietnia, w lasach liściastych i mieszanych na ich skrajach oraz w miejscach prześwietlonych w całej Polsce. Jest byliną o wyprostowanych pędach, wysokości 15-40 cm. Liście mają od 2 do 4 par listków, pod spodem są jasnozielone, lśniące, nie czernieją podczas suszenia. Listki mają szerokość 15-28 mm i 3-10 cm długości. Kwiaty są różowo cyklamenowe, które podczas przekwitania zmieniają odcień na niebieski. Wspaniale wyglądają polany porośnięte łanami groszku wiosennego, ale jego kwitnienie trwa dosyć krótko.

W naszym Ogrodzie Botanicznym groszek występuje naturalnie – obecnie rośnie w Kolekcji flory Polski na rabacie leśnej wzdłuż drogi prowadzącej od bramy leśnej, powyżej zbiorników wodnych oraz w leśnym zakątku.

 

Groszek wschodni0karpacki (Lathyrus laevigatus) kwitnie od kwietnia do czerwca, w zależności od miejsca występowania. Rośnie w lasach, zaroślach i na łąkach. W Polsce ma stanowiska na wschodzie, od Bieszczadów na południu po Suwalszczyznę na północy, ale są one ograniczone obszarowo, dlatego groszek ten uzyskał status gatunku bliskiego zagrożeniu wymarciem, jest również objęty ochroną prawną. Groszek wschodniokarpacki jest byliną z ciemnymi, niemal czarnymi guzowatymi kłączami i cienkimi rozłogami. Pędy są wzniesione, 20-60 cm wysokości, sztywne, zwykle nie rozgałęzione. Liście nie posiadają wąsów, mają 3-5 par listków. Korona kwiatu jest żółta, a nawet pomarańczowa, ciemno żyłkowana, kwiaty zebrane są w luźny kwiatostan składający się z kilkunastu kwiatów.

Ten okazały groszek można również podziwiać w Kolekcji flory Polski przy wschodniej granicy Ogrodu w leśnym zakątku.

Groszek wielkoprzylistkowy (Lathyrus pisiformis) ma w Polsce zaledwie kilkanaście stanowisk, najliczniej występuje na Wyżynie Kieleckiej, Wyżynie Małopolskiej, na Mazowszu, Pojezierzu Mazurskim i w okolicach Bydgoszczy. Rozproszone i pojedyncze stanowiska sprawiły, że gatunek został objęty ścisłą ochroną prawną oraz uzyskał status narażonego na wyginięcie. Roślina jest byliną o krótkim, grubym kłączu. Pędy są pnące, mają 50-100 cm długości, zwykle są nierozgałęzione. Nazwa gatunkowa rośliny pochodzi od charakterystycznej cechy, przylistki (organ wykształcający się po obu stronach nasady ogonka liściowego lub liścia siedzącego u wielu przedstawicieli roślin okrytonasiennych) u tego gatunku są przynajmniej tak długie jak listki lub od nich większe, szerokie i  całobrzegie, bardzo wyraźnie widoczne na roślinie. Kwiaty są brudno różowe, dość mocno skupione w kilkunastokwiatowym kwiatostanie.

Rośliny tego gatunku z nasion zebranych na Grzywach Korzeczkowskich w Górach Świętokrzyskich rosną w Kolekcji flory Polski na rabacie słonecznej naprzeciwko kolekcji roślin górskich.

Groszek skrzydlasty (Lathyrus montanus) występuje głównie w północno zachodniej części Polski, zasiedla widne lasy liściaste i ich skraje, pobocza dróg leśnych, zarośla i murawy, zwykle w miejscach częściowo ocienionych. Jest byliną o kłączu z bulwiastymi zgrubieniami w węzłach. Łodyga podnosząca się lub wzniesiona jest stosunkowo krótka, 15-30 cm długości, kanciasta, wąsko oskrzydlona. Liście z 2-3 parami listków nie mają wąsów, ale mają kończyk na szczycie osi liścia. Kończyk to takie wyraźne ostre zakończenie lub ostry wypustek na końcu blaszki liściowej. Kwiatostan jest 2-5 kwiatowy. Korona kwiatowa ma zabarwienie purpurowe, o zielonej nasadzie, w późniejszej fazie kwitnienia niebieszczejąca. Kwiaty mogą pojawić się już w kwietniu i rozwijają się do czerwca.

Rośliny tego gatunku rosną w kolekcji flory Polski na rabacie słonecznej, a także na skarpie nad stawem poniżej magnolii i oczarów.

Majowe groszki mają swój nieodparty urok, więc dobrze jest je odnaleźć i podziwiać, ale już powoli do kwitnienia szykują się następne – czerwcowe groszki.

 

 

Anna Gasek