Sasanka pospolita Pulsatilla vulgaris od dawna nie jest już pospolita w Europie. Ta piękna bylina o srebrzyście owłosionych pędach i dzwonkowatych, purpurowych lub fioletowych kwiatach wymarła zupełnie na stanowiskach naturalnych w Polsce, a w Niemczech mimo wytężonej ochrony i edukacji społeczności lokalnych zanika wskutek zmian sukcesyjnych oraz rabowania dzikich populacji. Wskazane byłoby wprowadzenie jej z powrotem na stanowiska naturalne w naszym państwie, jak również zwiększenie jej zasobów w kolekcjach polowych ogrodów botanicznych.

Uprawa zachowawcza sasanki pospolitej jest o tyle trudna, że w warunkach sztucznych nader chętnie hybrydyzuje ona z innymi gatunkami i kultywarami Pulsatilla. Lepszym rozwiązaniem byłoby wskazanie czystych genetycznie okazów tego taksonu, a potem namnożenie ich metodą somatycznej embriogenezy.

Somatyczna embriogeneza to proces tworzenia zarodków roślinnych nie z gamet i zygot, lecz z komórek wegetatywnych roślin. Jest to metoda technicznie dość łatwa, ale kosztowna i czasochłonna. Dlatego znajduje ona zastosowanie przy komercyjnej produkcji roślin ozdobnych i w badaniach naukowych, ale nie w komercyjnej produkcji warzyw czy zbóż. W przypadku szeregu gatunków (w tym rzepaku, lucerny, selera i świerka) metodykę produkcji zarodków somatycznych dopracowano na tyle by zarodki nie różniły się morfologicznie ani genetycznie od naturalnych – zygotycznych.

Warunki panujące podczas somatycznej embriogenezy sprzyjają transformacjom genetycznym roślin tak indukowanym przez badaczy, jak i mimowolnym. Aby zapobiec transformacjom genetycznym w przypadku naszych sasanek pospolitych kontrolowano wielkość i skład ich genomu. Wielkość za pomocą cytometrii przepływowej, a mutacje za pomocą markerów ISSR. Nasza praca potwierdza, iż przy odpowiedniej technice i rygorystycznej kontroli genomów eksplantaty P. vulgaris mogą być wartościowym źródłem materiału do kriokonserwacji, produkcji sztucznych nasion i/lub do produkcji roślin potomnych ze zregenerowanych sadzonek. Pozwala to na użycie ich do wzmocnienia stanowisk mało licznych albo odtwarzania zanikłych.

Niniejsza publikacja potwierdza niezastąpioną rolę ogrodów botanicznych w gromadzeniu i udostępnianiu do badań naukowych materiału roślinnego o znanej proweniencji. Jest to szczególnie ważne w przypadku gatunków bardzo rzadkich albo już wymarłych w danym kraju, a także ważnych dla komercyjnego ogrodnictwa i lecznictwa, a jednocześnie chętnie krzyżujących się z innymi przedstawicielami swojego rodzaju jak sasanka pospolita.

 

Publikacja:

Żabicka, J., Żabicki, P., Słomka, A., Jędrzejczyk-Korycińska, M., Nowak, T., Śliwinska, E., Kapler, A. & Kuta, E. (2021). Genotype-dependent mass somatic embryogenesis: a chance to recover extinct populations of Pulsatilla vulgaris Mill. Plant Cell, Tissue and Organ Culture (PCTOC), 1-11. https://link.springer.com/article/10.1007/s11240-021-02074-7