Troska o zdrowie, malejący asortyment rodzimych owoców i warzyw, last but not least także przywrócenie łańcuchów dostaw sprawiają, że coraz częściej sięgamy po najrozmaitsze egzoty. W całej UE, w tym w Polsce za obiecujące źródło polifenoli uważa się pestkowce euterpy warzywnej Euterpe oleracea Mart., zwane potocznie „jagodami acai”. Opinia o niezwykle wysokim stężeniu i aktywności biologicznej zawartych w nich polifenoli, a co za tym idzie ogromnych walorach zdrowotnych „jagód acai” w świetle rzetelnych badań dietetycznych i biochemicznych okazuje się tyleż zręcznym, co kłamliwym chwytem marketingowym.

Euterpa warzywna, inaczej warzywnia warzywna Euterpe oleracea (syn. Catis martiana Cook, Euterpe brasiliana Oken, E. beardii L.H.Bailey, E. cuatrecasana Dugand) to przedstawicielka rodziny arekowatych (palm właściwych) Arecaceae i podrodziny arekowych właściwych Arecoidae, od początków XXI w. uprawiana w całej strefie międzyzwrotnikowej. Charakteryzuje się prostym, smukłym pniem, nierzadko wysokim na ponad 25 m; pierzastymi liśćmi, osiągającymi do 350 cm długości; rozgałęzionym, obupłciowym kwiatostanem złożonym z setek kwiatów o czerwonej koronie a białym kielichu. Za rodzime uznaje się stanowiska w nadrzecznych lasach i mokradłach od Trynidadu i Tobago oraz Wenezueli na północy po Ekwador na południu. Rdzennym mieszkańcom tych ziem, potem także konkwistadorom dostarczała kłodzin (budulec, opał), liści (na okrycia i plecionki) oraz „serc palmowych” (jako warzywa). Chętnie spożywano także solone bądź marynowane kwiatostany. Paradoksalnie samych „jagód acai” jadano mało, nawet jak głód dociskał.

Dopiero XX w. przyniósł rosnącą popularność jej owoców jako lekarstwa i pokarmu dla ludzi. Z botanicznego punktu widzenia „jagoda acai” jest fioletowo-czarnym lub zielonym pestkowcem o średnicy około 25 mm. Składa się z 3 warstw: skórzastego egzokarpu, mięsistego lub włóknistego, ale również dość cienkiego mezokarpu, niemal zawsze grubego na 1 mm oraz znacznie obszerniejszego endokarpu (60-85% masy całego owocu), kryjącego wewnątrz właściwe nasiono, mierzące 7-10 mm, co przypomina nieco budowę orzecha włoskiego albo pekana. W jednym owocostanie znajduje się około 500-900 pestczaków. Kolejne, dotąd nieznane sposoby wykorzystania euterpy to produkcja podłoży dla storczyków i paprotników z endokarpów acai, wyrzucanych przedtem jako odpad przy produkcji soków i suszu owocowego, jak również szersze wykorzystanie tychże „pestek” w kosmetyce oraz analityce chemicznej. Euterpa zawiązuje owoce cały rok, ale zbiera się je zwykle dwukrotnie.

Fakty o owocach acai są mało korzystne dla ich dystrybutorów oraz dla konsumentów:

• średnia zawartość polifenoli, pozostaje u warzywni warzywnej mniejsza niż u winogron, mango, aceroli i truskawek!
• aktywność przeciwutleniająca komercyjnie dostępnych soków jest  niższa od aktywności czerwonego wina, soku z borówek i soku z granatu, a mniej więcej równa aktywności soków z żurawiny i czeremchy późnej.

Sprawdzone naukowo, opłacalne gospodarczo metody wykorzystania produktów z acai to m.in.:

• kontrast w obrazowaniu metodą rezonansu magnetycznego przy diagnozowaniu przewodu pokarmowego;
• olej z nasion i endokarpu (nie z „miąższu” czyli mezokarpu owoców!) jako baza kosmetyków;
• liście jako surowiec plecionkarski dla tradycyjnego rzemiosła i handlu.

mgr Adam Kapler